Монгол Улсын Их хурлын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Цолмонтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

 

 

 

-За, энэ талаар нилээн дуугүй явсан даа. Одоо хариулт өгөх нь цаг нь болсон байх. Долдугаар сарын 10-ны өдөр УИХ-ын гишүүн Л.Оюун-Эрдэнэ УИХ-ын даргын өрөөний үүдэнд хэвлэлийн хурал хийсэн. Та бараг санаж байгаа байх. Сэтгүүлчид цугларсан байсан. Ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулах шаардлагаа өөрийн биеэр УИХ-ын даргад оруулж өгсөн юм билээ. Л.Оюун-Эрдэнэ гишүүнийг өрөөнөөсөө гармагц УИХ-ын дарга намайг дуудуулсан. Намайг ороход УИХ-ын дарга “Л.Оюун-Эрдэнэ гишүүнээс ийм шаардлага ирлээ” гэсэн. Тухайн үед наадмын өмнөх өдөр байсан тул наадмын уур амьсгал орчихсон Төрийн ордон эл хульхан байлаа. Би шаардлагыг нь уншаад ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулах гарын үсэг зурсан гишүүдийн нэрсийг тоолж үзэхэд 22 гишүүн байсан. Үндсэн хууль болон Улсын Их хурлын тухай хуульд ээлжит бус чуулган хуралдуулахын тулд 26 гишүүн гарын үсэг зурах шаардлагатай. Энэ албан бичигт 22 гишүүн гарын үсэг зурсан байна” гэдгийг УИХ-ын даргад хэлсэн. УИХ-ын дарга тэр бичгээ өөрөө үзээд, гарын үсэг зурсан гишүүдийн нэрсийг тоолсон. М.Энхболд дарга “Гишүүд алдчихдаг юм байх даа. Л.Оюун-Эрдэнэ гишүүнтэй өөрөө нэг уулзаад энэ талаар нь хэлээрэй” гэсэн.

 

 

Харин долдугаар сарын 19-ний өдөр УИХ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ гишүүнд албан бичгээр ирүүлсэн бичиг нь 26 гишүүн гарын үсэг зурсан байх хуулийн шаардлага хангахгүй байна гэсэн албан бичгийг хүргүүлсэн.

 

 

-Тийм. Л.Оюун-Эрдэнэ нарын гишүүдийн зүгээс АТГ-ын даргыг томилсон шийдвэр нь хууль бус байна. Хүчингүй болгож өгнө үү гэдэг асуудлыг тавьсан. Энэ хүрээнд ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулах уу гэж УИХ-ын даргын зөвлөл хоёр удаа хуралдсан. Даргын зөвлөлийн хурлаар эрхлэх асуудал нь Хууль зүйн байнгын хороонд харьяалагдах тул холбогдох байнгын хороог нь хуралдуулах нь зүйтэй гэсэн юм. Тэр дагуу Хууль зүйн байнгын хороо хуралдах гэж хоёр удаа товлогдсон ч ирц нь хүрээгүй тул хуралдаж чадаагүй. УИХ-ын дарга хэзээ ч ээлжит бус чуулган хуралдуулахгүй гэж хэлээгүй.

 

 

-Би улс төрийн зорилгоор яриад байгаа юм биш. Сонссон зүйлээ ч яриад байгаа юм биш. Энэ бүх үйл явдал яг миний нүдний өмнө болж өнгөрсөн. Өөрийнхөө  нүдээр харж, биеэр оролцсон үйл явдлыг л ярьж байна. Энэ албан бичиг, үйл явдал нь хууль зүйн үр дагавартай зүйл шүү дээ. УИХ-ын тухай хуулиар УИХ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга хууль дэгийн асуудлаар УИХ-ын даргад зөвлөх үүрэгтэй. Энэ миний ажил үүргийн хуваарьт байдаг зүйл. УИХ-ын даргын өрөөнд хэд хэдэн удаа орж уулзахдаа “Та 22 гишүүний гарын үсэгтэй бичгийг үндэслэж ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулбал Үндсэн хууль болон бусад хуулийг зөрчсөн үйлдэл болно. 26 гишүүн гарын үсэг зурсан байсан бол асуудал байхгүй” гэдгийг хэлсэн. УИХ-ын даргын хувьд нэг талаас нь Тамгын газар нь ээлжит бус чуулган зарлах эрх танд байхгүй гээд, нөгөө талаас нь Л.Оюун-Эрдэнэ гишүүн “УИХ-ын дарга ээлжит бус чуулган зарласангүй хууль зөрчлөө” гээд л хагас жил боллоо.

 

 

-Иргэд  ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулаагүй нь Үндсэн хууль зөрчсөн хэмээн Үндсэн хуулийн цэцэд гомдол гаргасан юм билээ. Цэцээс маргаан үүсгэх эсэх асуудал нь яригдаж байгаа. Үндсэн хуулийн цэц Үндсэн хуулийн биелэлтэд дээд хяналт тавих бүрэн эрх бүхий байгууллага,  Үндсэн хуулийг чандлан сахиулах баталгаа мөн гэж Үндсэн хуульд заасан байдаг. Тэр утгаараа УИХ, УИХ-ын Тамгын газар Үндсэн хуулийн цэцэд маш хүндэтгэлтэй ханддаг. Энэ хугацаанд болсон үйл явдлын талаар тайлбар авсан. Нотлох баримтаар маш олон бичиг баримтыг татаж авсан. Асуудлыг нь шалгаж байгаа гэж бодож байна. Эцсийн шийдвэр гараагүй. Хэн гэсэн ч цэцийн шийдвэр яаж гарахыг тааварлах аргагүй. Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэр хурдхан гарч уг асуудал эцэслэн шийдэгдээсэй билээ л гэж бодож байна.

 

 

-Би  түрүүнд хэлсэн Цэцийн албан ёсны шийдвэр гараагүй байна. Тэндээс ямар шийдвэр гарахыг нь хэн ч мэдэхгүй. Ямар үндэслэлээр тийм мэдэгдэл хийснийг өөрсдөө л тайлбарлах байх. Үндсэн хуулийн цэцийн шүүгч бие даасан, хараат бус байдлаар гагцхүү Үндсэн хуульд л захирагдаж ажиллах ёстой. Цэцийн гишүүн шийдвэрээ гаргаагүй байхад ингэнэ, тэгнэ гэж таамаглал дэвшүүлж ярих боломж байхгүй.

 

 

-Төрийн албан хаагч тодорхой тоо, баримт дээр л тулгуурлаж ярих ёстой.  Энэ удаагийн Их хурлыг өмнөх Их хурлуудтай харьцуулахад чуулганы хуралдаанд оролцох гишүүдийн идэвх, ирц оролцоо  эрс сайжирсан. Сүүлийн долоо хоногийн тухайд улс төрийн нөхцөл байдал ямар байгааг надаар хэлүүлэлтгүй та мэдэж байгаа. Цаг үеийн улс төрийн байдлаас болж гишүүд хуралдааныг орхиж гарах, хуралд оролцохгүй байх тохиолдол хэд хэдэн удаа гарсан. Энэ нь аль ч парламентад байдаг л зүйл. Гэхдээ Их хурлаар хугацаатай шийдэх ёстой асуудлуудыг гацааж огт шийдэхгүй орхигдуулж байгаа зүйл байхгүй. Чуулганы хуралдаан товлосон цагтаа хуралдаж улсын төсөв, мөнгөний бодлогоос эхлээд Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт, дэгийн тухай хуулиар хугацаа зааж орж ирсэн хуулиудыг хугацаанд нь, хуулийн дагуу шийдвэрлээд л явж байгаа.

 

 

-Ардчилсан шинэ Үндсэн хууль батлагдаад 26 жил болж байна. Үндсэн хуулийн 1 дүгээр зүйлийн хамгийн эхэнд Монгол Улс бол тусгаар тогтносон, Бүгд найрамдах улс гэж заасан байдаг. Өөрөөр хэлбэр бидний хамгийн үнэ цэнэтэй хоёр зүйлийг онцолж хэлсэн байгаа биз. Тусгаар тогтнол, нөгөөдөх нь ардчилсан сонгуулиар төрийн эрх барих байгууллагаа сонгодог төрийн хэлбэрийг л хэлээд байгаа юм.

Парламент сайн, муу ямар ч байж болно. Гэхдээ Монголын нийт ард түмнээс ардчилсан сонгуулиар нийт иргэдээ төлөөлөн гарч ирсэн хүмүүс л  төрийн эрхийг барьж байгаа гэсэн үг. Монгол Улсын Их хурал тарах хэмжээнд арай ч хүрэхгүй байлгүй дээ. Сайн байна, муу байна. Тарах уу, таръя гэж яриад шийдчихдэг ч асуудал биш.